Gaswinning in Nederland: van afbouw aardgas Groningen tot energietransitie

Alles over het winnen van aardgas in Nederland

Gaswinning in Nederland

De gaswinning in Nederland vindt plaats in Groningen en op nog ruim 200 aardgasvelden in Nederland op land en op zee. In Groningen wordt de gaswinning afgebouwd. Aardgas blijft een belangrijke energiebron in Nederland totdat de energietransitie voltooid is. Doordat gaswinning in Nederland mogelijk is, zijn we minder afhankelijk van andere landen en is leveringszekerheid gegarandeerd. Zo komt niemand in de kou te zitten.

IN HET KORT: Vanuit gaswinning naar de energietransitie

– Gaswinning vindt plaats in aardgasvelden in Nederland op land en op zee. Het grootste veld is het Groningenveld. Daarnaast is er een groot aantal zogenaamde ‘kleine gasvelden’, die variëren in productiecapaciteit.
– Nadat gasvelden zijn opgespoord en bepaald is dat het rendabel, veilig en verantwoord is om het gas te winnen, start het aanleggen van productieputten. Via deze productieputten komt het gas naar boven. In behandelingsinstallaties schoont men het gas maakt men het gereed voor gebruik door industrie en consument.
– Het aardgas in Nederland verschilt in samenstelling van veld tot veld.

– Gasproductie in Nederland uit het Groningenveld wordt afgebouwd. In de kleine velden zit nog een voorraad van zo’n 200 miljard Nm3.

– Hierdoor is Nederland minder afhankelijk van import van aardgas uit het buitenland.

Van Groningen tot de Noordzee

Het Groningenveld en de kleine velden

Veel mensen zullen bij gaswinning direct denken aan het aardgas in Groningen. In Groningen ligt het Groningenveld, het grootste gasveld van Europa. Het werd in 1959 ontdekt.

Maar er zijn veel meer aardgasvelden in Nederland. Zowel op land als op zee. Omdat de andere velden individueel een stuk kleiner zijn dan het Groningenveld, zijn dat de ‘kleine velden’.

Ruim 200 gasvelden in productie

Nederland telt ruim 200 aardgasvelden die in productie zijn. De helft daarvan ligt in de Noordzee. Naast het aardgas in Groningen wordt er ook gas gewonnen in de provincies Friesland, Drenthe, Overijssel, Noord-Holland, Zuid-Holland, Noord-Brabant.

Het verschil in volume tussen het Groningenveld en de kleine velden is groot. Naar schatting was het oorspronkelijke volume van het Groningenveld zo’n 2.900 miljard Nm3 (één Nm3 is een m3 aardgas bij een druk van 101,325 kPa) terwijl het grootste veld daarna een volume van zo’n 73 miljard Nm3 heeft. Nederlandse huishoudens en industrieën gebruikten in 2021 zo’n 40 miljard Nm3.

Van het Groningenveld is tot op heden ruim 80% gewonnen. Op de website dashboardgroningen.nl is precies te zien hoeveel aardgas er in de afgelopen jaren in het Groningenveld gewonnen is.

Hoe wordt aardgas gewonnen?

Gaswinning verloopt in verschillende fases

Fase 1: Gasveld opsporen

Gaswinning begint met het opsporen van een gasveld dat economisch rendabel geëxploiteerd kan worden. De minister van Economische Zaken en Klimaat geeft op grond van de Mijnbouwwet opsporingsvergunningen af aan partijen die naar aardgasvelden in Nederland willen zoeken. 

De energiemaatschappijen die zoeken naar aardgasvelden in Nederland kunnen hierbij ook EBN betrekken. EBN is de door de Staat aangewezen overheidsonderneming die namens de Staat deelneemt in het opsporen, produceren en verkopen van gas en olie in Nederland. De taken van EBN zijn vastgelegd in de Mijnbouwwwet.

Om gasvelden in Nederland te vinden worden geologen ingezet. Zij gebruiken geluidsgolven om de grondlagen in een bepaald gebied in kaart te brengen. Op basis daarvan kan ingeschat worden of er aardgas in de bodem zou kunnen zitten. Wanneer er een veld gevonden is, kan zo’n partij een winningsvergunning verkrijgen voor de daadwerkelijke gaswinning.

Fase 2: Proefboring en productieputten graven

Een producent zal eerst via een proefboring nagaan of de gaswinning in een veld rendabel is en het gas veilig en verantwoord gewonnen kan worden. Als dat het geval is, start het boren van productieputten. Zo’n put bevat een aantal buizen en kan loodrecht in het gasveld steken maar evengoed schuin. Door het drukverschil zal het gas altijd naar het oppervlakte stromen.

Fase 3: Van productieput naar behandelingsinstallatie

Waar de buizen boven het oppervlakte komen, worden ze afgesloten. Ook staan op deze plek diverse meetapparatuur. Vanaf de put gaat het aardgas naar een behandelingsinstallatie. Het aardgas bevat vaak nog veel verontreinigingen, zoals water, zand en bijvoorbeeld stikstofgas, kooldioxidegas of kwikdamp.

In de behandelingsinstallatie zuivert men het aardgas. Ook mengt men het eventueel met stikstof zodat het gas een uniforme samenstelling krijgt en te gebruiken is door de eindafnemer. Om een gaslek snel te kunnen opmerken, mengt men ook een geurstof door het aardgas.

Het verschil in samenstelling van aardgas in Nederland van verschillende velden

Er is een verschil in samenstelling tussen aardgas uit het Groningenveld en de kleinere gasvelden. Er bestaat laagcalorisch gas en hoogcalorisch aardgas in Nederland. De calorische waarde geeft aan hoeveel energie 1 m3 aardgas bevat. Het gas uit het Groningenveld is laagcalorisch terwijl het gas uit de kleinere gasvelden juist hoogcalorisch is. 

Om de kwaliteit van het gas constant te houden, mengt men stikstof bij het hoogcalorisch gas zodat het de samenstelling krijgt van laagcalorisch gas. In Nederland, België, Duitsland en Noord-Frankrijk zijn gasfornuizen en cv-ketels namelijk gebouwd op basis van laagcalorisch gas.

Gaswinning verandert samenstelling bodem

Door gaswinning wordt er aardgas uit de bodem gehaald. Het gas zat in kleine poriën in de zandsteenlaag die op een diepte van zo’n 3 kilometer onder land en zee ligt. De lege poriën kunnen inzakken waardoor bodemdaling kan plaatsvinden. Wanneer bodemdaling plotseling ontstaat, kunnen er ook bevingen ontstaan.

Kans op bodemdaling Groningenveld groter

De kans op bodemdaling bij het Groningenveld is groter dan bij de kleinere gasvelden vanwege het grotere oppervlakte van het veld. Wanneer je een rond velletje papier legt op een rand met een grote diameter zal het de neiging hebben om door te buigen. Leg je datzelfde stukje papier op een rand met een veel kleinere diameter dan treedt dit fenomeen niet op. Datzelfde gebeurt met de lege gasvelden en het aardoppervlak. Door de bodemdalingen is de kans op aardbevingen in Groningen groter geworden.

Gaswinning Groningen afgebouwd

Vanaf eind 1991 zijn er aardbevingen geregistreerd in Groningen die te maken kunnen hebben met de gaswinning in dit gebied. 

Het kabinet heeft daarom in 2018 besloten de gaswinning in het Groningenveld zo snel mogelijk af te bouwen. Ook heeft er een parlementaire enquête plaatsgevonden over de aardgaswinning in Groningen. De komende jaren zal de gaswinning in het Groningenveld teruggaan naar nul. In het gasjaar oktober 2021 – september 2022 wordt waarschijnlijk 4,6 miljard m3 gas gewonnen in het Groningenveld.

De afspraak is dat er nooit meer gas gewonnen zal worden dan we voor onze eigen energievoorziening nodig hebben.

De minister van Economische Zaken en Klimaat (EZK) bepaalt hoeveel aardgas de NAM mag winnen. Dat publiceert de minister jaarlijks in een winningsbesluit. De NAM, een samenwerkingsverband van Shell en ExxonMobil, wint het gas in Groningen.

Gasverbruik, leveringszekerheid en de energietransitie

Balanceren tussen drie doelen

Nederland wil in 2050 een CO2-neutraal energiesysteem hebben, door op grote schaal energie uit hernieuwbare bronnen (zon, wind, water) te halen. We gebruiken dan dus geen fossiele brandstoffen meer.

Toch zullen we aardgas nog een tijdje nodig hebben. De energietransitie kost nu eenmaal tijd, zeker voor de industrie. Bovendien is op dit moment nog meer dan 90% van de Nederlandse huishoudens afhankelijk van aardgas voor hun warmtevoorziening.

Nederland wil bovendien niet afhankelijk zijn van het buitenland voor de binnenlandse aardgasbehoefte. Het is daarom zaak om zo snel mogelijk de transitie te maken naar een nieuw energiesysteem. En in die transitie spelen de Nederlandse aardgassector en de kleine gasvelden een grote rol. Als transitiebrandstof, maar ook de infrastructuur van de aardgassector kan hergebruikt worden voor bijvoorbeeld waterstof.

Zo is het balanceren tussen de doelen gasverbruik, leveringszekerheid en de noodzakelijke energietransitie.

Gasvoorraad Nederland voldoende tot 2050

In Nederland bedroeg de totale gasreserve per 1 januari 2021 92,4 miljard Nm3. De gasreserve is het gas uit velden die klaar zijn voor productie én waarvan we ook daadwerkelijk gas uit de grond willen halen.

Omdat besloten is de gaswinning in Groningen af te bouwen, is daarom slechts 6,6 miljard Nm3 van dat totaal voor rekening van het Groningenveld. Het grootste deel van de gasreserves bevindt zich onder de zeebodem (57,4 miljard Nm3). Een kleiner deel van het Nederlandse gas is te vinden onder land (28,4 miljard Nm3). 

Er zijn ook ontdekte gasvelden die niet voor productie klaar zijn

Er bestaan ook velden die ontdekt zijn maar nog niet voor productie geschikt zijn. Die velden bevinden zich in bijna gelijke mate op land (61,3 miljard Nm3) als op zee (70,3 miljard Nm3).

Als al dit Nederlandse gas gewonnen zou worden, zouden we in Nederland nog zo’n 30 jaar gas kunnen winnen. Dat zou voldoende zijn om de overbrugging mogelijk te maken tijdens de energietransitie. We hebben immers afgesproken dat we in 2050 een volledig duurzame en CO2-arme energievoorziening willen hebben.

Nog meer over aardgas

Alles over aardgas

Wil je nog meer weten over aardgas, zoals de geschiedenis, kosten en baten, fracking en meer? Klik dan hier.